Polskie zamki
Aktualizacja 2025-07-11

Zamek w Malborku

 (Malbork • Marienburg) 

Legendy
Wzmianki
blankWycieczki (Musisz być zalogowany/a)blanktlo

Nazwy podobne do Malbork • Marienburg:    Marienthal · Malec · Marienwerder ·


zLokalizacja zamku na mapie Polskiamek malborski w obecnej postaci wznoszony byÅ‚ przez prawie dwa wieki. ZaÅ‚ożony byÅ‚ równoczeÅ›nie z obronnym miastem jako nierozerwalne jedno ciaÅ‚o obronne. BudowÄ™ rozpoczÄ™to w 1275 roku i jej pierwszy etap trwaÅ‚ do przeÅ‚omu XIII i XIV wieku. PowstaÅ‚ wtedy dwuczÅ‚onowy zespół zamku - zamek wÅ‚aÅ›ciwy oraz przedzamcze. Zamek wÅ‚aÅ›ciwy zaplanowany byÅ‚ na planie prostokÄ…ta o bokach 50 na 60 metrów. SkÅ‚adaÅ‚ siÄ™ z trzech skrzydeÅ‚, a od wschodu zamkniÄ™ty 
Zamek w Malborku
Elewacja zachodnia Pałacu, rysunek piórkiem Lessera sprzed 1912 roku według obrazu D.Quaglia z 1834 roku, zaczerpnięte z: A.R.Chodyński 'Zamek Malborski w obrazach i kartografii', PWN, Warszawa, 1988
był kurtynowym murem.
Od początku zamek był wznoszony jako nowa siedziba dla konwentu, która dotychczas mieściła się w Zantyrze. Przeprowadzka miała miejsce po wzniesieniu północnego skrzydła zamku właściwego około 1280 roku. Równocześnie z tym skrzydłem wzniesiono przylegającą do niego wieżę wysuniętą poza ścianę w narożniku północno-wschodnim.
W przeciwległym narożniku zamku powstało gdanisko włączone w obręb murów zewnętrznych i połączone z zamkiem gankiem. Na zamku znajdowały się dormitoria, refektarze, kapitularz oraz kaplica. Wzdłuż zewnętrznego muru biegł ganek straży.
Przedzamcze powstałe również w pierwszym etapie budowy znajdowało się na północ od zamku właściwego. Wjazd do przedzamcza znajdował się na jego osi, w północnej części, a z dziedzińca przedzamcza prowadził wjazd na zamek właściwy prawdopodobnie w miejscu gdzie jest obecnie, czyli w narożniku północno-zachodnim, jednak wjazd ten w obecnym kształcie na pewno powstał później.
W roku 1309 wielki mistrz zakonu zdecydowaÅ‚ o przeniesieniu stolicy paÅ„stwa do Malborka. WiÄ…zaÅ‚o siÄ™ to z koniecznoÅ›ciÄ… rozbudowy zamku do potrzeb mistrza i urzÄ™dów. Dotychczasowe przedzamcze przebudowano i przemianowano na Zamek Åšredni, 
Zamek w Malborku
Baszty mostowe, fot. ZeroJeden, XII 2006
zamek właściwy nazywał się odtąd Wysokim. Początkowo wielki mistrz zamieszkał na zamku Wysokim, podczas kiedy Zamek Średni rozpoczęto przebudowywać na jego przyszłą rezydencję. Trzy strony dziedzińca Zamku Średniego obudowano nowymi skrzydłami. Od Zamku Wysokiego nadal oddzielała go fosa, przy ścianie wschodniej powstał kościół Św. Bartłomieja oraz pokoje gościnne, od północnej - mieszkania komtura oraz zabudowania bramne. Po zachodniej stronie stanął Wielki Refektarz, mieszkanie wielkiego mistrza oraz kaplica i zabudowania gospodarcze. Dom Wielkiego Mistrza powstał dopiero pod koniec XIV wieku w latach prawdopodobnie 1383-1393. Ten nowy element odznaczał się wśród pozostałych zabudowań formą architektoniczną, nie posiadał tak jak one gołych surowych ścian z prostymi otworami okiennymi, ale był ozdobiony kolumnami, szkarpami oraz zwieńczeniem blankami. Na najwyższej kondygnacji znalazły miejsce Refektarz Zimowy i Letni, będące pomieszczeniami reprezentacyjnymi.
Na Zamku Wysokim zostaÅ‚ w XIV wieku przebudowany Wielki Kapitularz. W latach 1331-1334 dobudowano do niego 
Zamek w Malborku
Baszty Mostowe od zachodu, rysunek W.Konelli z 1897 roku, zaczerpnięte z: A.R.Chodyński 'Zamek Malborski w obrazach i kartografii', PWN, Warszawa, 1988
kaplicÄ™ NMP.
Nowe przedzamcze powstało na przedłużeniu dotychczasowego założenia w stronę północną. Otoczono je murem z basztami i bramą od wschodu. W tej formie zamek malborski przewyższał powierzchnią całe miasto.
W 1410 roku zamek został oblężony przez wojska Władysława Jagiełły, jednak szybko zrezygnowano z dalszych walk o twierdzę. Po wojnie Krzyżacy umocnili zamek fortyfikacjami ziemnymi od północy i wschodu. Obręb fortyfikacji murowanych dopiero teraz przystosowano częściowo do broni palnej. W połowie XV wieku w ciągu fortyfikacji ziemnych powstały murowane basteje ze strzelnicami. Nie przeszkodziło to jednak zająć zamku przez wojska Kazimierza Jagiellończyka w 1457 roku.
O zamek odtÄ…d troszczyli siÄ™ polscy królowie traktujÄ…c go jako jednÄ… ze swoich rezydencji. Zamek Wysoki otrzymali jezuici, przedzamcze nadal mieÅ›ciÅ‚o warsztaty rzemieÅ›lnicze i zabudowania gospodarcze. W pierwszej poÅ‚owie XVII wieku powstaÅ‚y głównie od strony 
Zamek w Malborku
Widok z lotu ptaka od północnego-wschodu, fot. ZeroJeden, V 2013
wschodniej nowe fortyfikacje - bastiony w obwodzie wałów i murów bastei.
Po I rozbiorze Polski Malbork znalazł się w granicach Prus. Władze przeznaczyły go pod koszary dla wojska i warsztaty tkackie. Zaczęto również rozbierać niektóre mury dla pozyskania surowca. Powstał plan całkowitej likwidacji zabudowań, jednak protesty społeczeństwa niemieckiego na szczęście nie dopuściły do tego w 1803 roku wstrzymując prace rozbiórkowe.
Pierwsze prace zabezpieczające rozpoczęto prowadzić w pierwszej połowie XIX wieku a kierował nimi Karol Fryderyk Schinkel, potem Ferdynand Quast. Jednak robili to oni bez szerszej wiedzy o wcześniejszej architekturze zamku, uszkadzając podczas prac wiele elementów. Dopiero Konrad Steinbrecht podszedł do badań bardzo sumiennie i w ciągu czterdziestu lat od 1882 roku prowadzona przez niego odbudowa przywróciła w większej części dawny wygląd zamkowi. Kierował się on przywróceniem wyglądu zamku średniowiecznego likwidując późniejsze przeróbki barokowe.
Prace konserwatorskie kontynuowaÅ‚ po nim Bernard Schmid, jednak w 1944 roku zmuszony 
Zamek w Malborku
Zamek w Malborku na fotografii z lat 60. XIX wieku
był opuścić Malbork. Działania wojenne w znacznym stopniu uszkodziły zamek niwecząc ponadpółwieczne starania tych dwóch architektów.
W 1959 roku pożar strawił część pozostałego poszycia dachów. Odbudowano jednak dawną stolicę państwa krzyżackiego i dziś udostępnia ona mnóstwo atrakcji. Mieści się tu muzeum, pokazywane są przedstawienia z cyklu "Światło i Dźwięk".





Pokaż na mapie



Serwis wykorzystuje technologi? cookie w celu uprzyjemnienia u?ytkowania.