Zamek w Świdwinie

amek w Świdwinie położony jest w północno-zachodnim narożniku miasta, na lewym brzegu rzeki Regi. Usytuowany został w miejscu dawnej osady przedlokacyjnej, a jego budowę datuje się na drugą połowę XIII wieku. Inicjatorami budowy byli prawdopodobnie margrabiowie brandenburscy z dynastii askańskiej, choć najstarsze potwierdzone wzmianki o zamku pochodzą z lat 1317–1319. Wzmiankowany był wówczas jako własność rycerzy von Wedel i Olafsona.

Pierwotny zamek powstał na planie nieregularnego trapezu z zaokrąglonymi narożnikami i otoczony został masywnym murem obwodowym z kamienia polnego, sięgającym miejscami nawet 12 metrów wysokości. Po stronie północnej zlokalizowano dom mieszkalny, zbudowany z cegły, mający ok. 38 metrów długości i 14 metrów szerokości. W jego sąsiedztwie znajdowała się początkowo wieża bramna, która w XIV wieku została przebudowana przez Krzyżaków na wieżę stołpową o wysokości 25–26 metrów.

W 1384 roku zamek został odkupiony przez Zakon Krzyżacki, który ustanowił tu siedzibę komturstwa i przeprowadził znaczną rozbudowę. Wzniesiono wtedy nowe skrzydło mieszkalne po stronie wschodniej, a wieżę podwyższono i przystosowano do funkcji obronnych, z tarasem strzelniczym i otworami strzelniczymi typu kluczowego. Wjazd do zamku prowadził przez wieżę bramną z mostem zwodzonym nad 

Zamek w Świdwinie na pocztówce z lat 20. XX wieku

fosą.

Od połowy XV wieku zamek przejął elektor brandenburski Fryderyk II Hohenzollern, który dostosował obiekt do roli administracyjnej. W latach 1540–1808 zamek był w posiadaniu zakonu joannitów (baliwatu brandenburskiego), który nadał zabudowaniom styl klasycyzującego baroku. Zlikwidowano wtedy fosę, wzniesiono nowe skrzydła przy południowej i zachodniej kurtynie oraz przekształcono wnętrza zgodnie z potrzebami klasztorno-rezydencjonalnymi.

Po sekularyzacji zakonu w 1808 roku zamek przeznaczono na cele urzędowe – mieściły się tu m. in. sąd, urząd podatkowy, więzienie i zbrojownia. W XIX wieku przeprowadzono nieznaczną przebudowę – niektóre pomieszczenia przystosowano do nowych funkcji, jednak ogólny układ przestrzenny pozostał niezmieniony. Pod koniec II wojny światowej zamek uległ częściowemu zniszczeniu – spłonęły dachy, zniszczeniu uległy także elementy wyposażenia i niektóre stropy.

Odbudowę rozpoczęto w 1962 roku i prowadzono do 1968 roku, kierując się zasadą konserwatorską przywrócenia gotyckiego charakteru. Odbudowano wówczas dachy i odtworzono pierwotną bryłę północnego 

fot. ZeroJeden, IV 2005

skrzydła, zaś wieżę poddano kompleksowej konserwacji. Obiekt zaadaptowano na cele kulturalne i od tamtego czasu mieści się w nim Świdwiński Ośrodek Kultury.

Współczesne użytkowanie zamku obejmuje funkcje biblioteczne, wystawiennicze i edukacyjne. W północnym skrzydle znajduje się m. in. sala rycerska, sala widowiskowa na ok. 200 miejsc, galeria sztuki, kawiarnia i punkt informacji turystycznej. Dla zwiedzających udostępniono również wieżę widokową oraz zachowane fragmenty murów obronnych. Regularnie organizowane są wydarzenia historyczno-edukacyjne, m. in. cykliczne rekonstrukcje historyczne i warsztaty dawnych rzemiosł.

Architektonicznie obiekt zachował wiele pierwotnych cech średniowiecznych. Na szczególną uwagę zasługują: cylindryczna wieża główna z krzyżowo-żebrowym sklepieniem na wyższych kondygnacjach, fragmenty kamiennych murów z krenelażem, zabytkowa stolarka okienna oraz sklepione piwnice z oryginalnymi portalami. Układ funkcjonalny zespołu zamkowego pozostaje czytelny i dokumentuje kolejne etapy rozwoju 

Zamek w Świdwinie na pocztówce z 1890 roku

obiektu od warowni rycerskiej, przez siedzibę zakonną, po rezydencję administracyjną.

Pokaż na mapie