Zamek Tenczyn w Rudnie

amek w Rudnie, znany jako Zamek Tenczyn, posiada bogatą i burzliwą historię. Początki osadnictwa w tym miejscu sięgają 1319 roku, kiedy to kasztelan krakowski Nawoj z Morawicy herbu Topór założył tu wieś. Prawdopodobnie istniał wówczas drewniany gród z kamienną wieżą, zwaną do dziś Nawojową.

Budowę murowanej siedziby rozpoczął około połowy XIV wieku Andrzej, syn Nawoja, wojewoda krakowski i sandomierski. Zamek powstał na najwyższej partii wzgórza, na planie nieregularnego owalu. Otoczono go murami obwodowymi, w których znajdowały się prawdopodobnie trzy lub cztery wieże: jedna czworokątna (wieża Nawojowa) i kilka cylindrycznych. Pierwotna zabudowa dziedzińca nie jest dokładnie znana, ale możliwe, że istniały tu dwa skrzydła wzdłuż północnego i wschodniego odcinka 

Zamek w Rudnie od północy, fot. ZeroJeden, II 2002

murów.

Od XV wieku zamek był często wzmiankowany w dokumentach. W tym czasie zamek rozbudowano, a ród Toporczyków zaczął używać nazwiska Tęczyńskich. Wieżę czworoboczną powiększono tworząc z niej wieżę bramną zwaną Nawojową. W narożniku północno-zachodnim wzniesiono budynek o funkcjach mieszkalnej wieży. Skrzydło wschodnie rozbudowano i pełniło funkcje reprezentacyjne, wydłużono je w stronę wieży bramnej. Mieszkania właścicieli znajdowały się w skrzydle północnym.

Na przełomie XV i XVI wieku wzniesiono kaplicę między wieżą bramną a skrzydłem wschodnim. Wcześniej funkcję kaplicy pełniło pomieszczenie nad przejazdem bramnym. Zamek został powiększony o część dolną, rozciągającą się wzdłuż południowego i zachodniego odcinka murów obwodowych.

Około 1570 roku, za czasów Jana Tęczyńskiego, zamek przebudowano w stylu renesansowym. System obronny zamku został przystosowany do użycia broni palnej 

Widok z lotu ptaka od północnego-zachodu, fot. ZeroJeden, X 2013

poprzez wybudowanie od południa dwóch wielokondygnacyjnych bastionów oraz otoczenie całego założenia murem kurtynowym. Droga na zamek prowadziła od północy przez kolisty barbakan oraz 60-metrową sień przejazdową. Dziedziniec zamku górnego otoczono krużgankami.

Po śmierci Jana Tęczyńskiego, ostatniego męskiego przedstawiciela rodu, zamek przeszedł w 1639 roku na własność Łukasza Opalińskiego. Zamek stał się ośrodkiem administracyjnym okolicznych dóbr Opalińskich, którzy jednak tu nie mieszkali.

W czasie potopu szwedzkiego w 1656 roku zamek został zdobyty przez Szwedów, którzy go splądrowali i podpalili w trakcie odwrotu, poszukując rzekomego skarbu koronnego.

Próby odbudowy przez kolejnych właścicieli – Sieniawskich, Czartoryskich i Potockich – nie przywróciły twierdzy dawnej świetności. W 1768 roku zamek został zniszczony przez pożar wywołany uderzeniem pioruna i ostatecznie opuszczony przez właścicieli.

W początkach XX wieku podjęto pierwsze prace zabezpieczające ruiny, kontynuowane 

Widok z lotu ptaka od południowego-wschodu, fot. ZeroJeden, X 2013

po drugiej wojnie światowej. Prace te pozwoliły na zastopowanie procesu niszczenia. W 2009 roku zamek został zamknięty dla zwiedzających z uwagi na zły stan techniczny. Podjęte prace pozwoliły zastopować proces niszczenia i ponownie umożliwić jego zwiedzanie. Obecnie Zamek Tenczyn jest malowniczą ruiną, ale można oglądać zachowane fragmenty gotyckiej zabudowy zamku górnego oraz barbakan, bastiony, wieżę bramną, kaplicę i ruiny skrzydła mieszkalnego.

Pokaż na mapie