Pułtusku, u ujścia rzeki Pełty do Narwi, już we wczesnym średniowieczu istniała osada handlowa. W XIII wieku Pułtusk stał się centrum rozległego majątku biskupów płockich. Około roku 1232, z powodu najazdów, rozpoczęto budowę grodu na południowo-wschodnim krańcu wyspy, na sztucznie usypanym wzniesieniu o wymiarach 60x90m. Teren otoczono nawodnioną fosą i umocnieniami ziemnymi.
Prawdopodobnie na początku XIV wieku biskup płocki Florian Laskary wzniósł pierwszą murowaną siedzibę, być może
Umocnienia wjazdu, fot. ZeroJeden, VI 2005
wieżę mieszkalną wkomponowaną w drewniany wał grodu. W roku 1368 gród został spalony podczas najazdu Kiejstuta.
Po Unii w Krewie,w latach 1439-63, biskup Piotr Giżycki przypisuje się przebudowę grodu w całkowicie murowany zamek. Do wieży od strony południowej dostawiono tzw. Dom Mały – podpiwniczony budynek z cegły na planie prostokąta. W miejsce ziemnych wałów powstał mur obwodowy. Wjazd do zamku prowadził od strony zamku, a bramę później wzmocniono dwoma półcylindrycznymi basztami.
W XVI wieku gotycki zamek został rozbudowany w stylu renesansowym. Elewacje pokryto jasnymi tynkami i sgraffita udającymi boniowanie, obramienia okien otrzymały ozdobną kamieniarkę, a szczyty zwieńczono attyką. Na północ od Domu Małego wzniesiono Dom Duży. Prace rozpoczął biskup Rafał Leszczyński, a kontynuował Andrzej Krzycki. Piotr Myszkowski założył wokół zamku ogrody przekształcone w park, a do upiększenia wnętrz zatrudnił włoskich artystów.
Na początku XVII wieku biskup Marcin Szyszkowski wzmocnił mury skarpami. Henryk
Zdjęcie z lotu ptaka, fot. ZeroJeden, VI 2020
Firlej zbudował arkadowy most łączący zamek z miastem.W 1645 roku przebudowano bramę główną. W roku 1650 zamek był okazałą rezydencją złożoną z kilkunastu pomieszczeń, kuchni, spiżarni, polichromowanej kaplicy i biblioteki. Oprócz biskupa, rezydował tu starosta.
W czasie potopu szwedzkiego zamek został zniszczony. Szwedzi ufortyfikowali go, ale hetman Gosiewski zajął Pułtusk i wyciął szwedzką załogę. Szwedzkie posiłki odbiły zamek. Biskup Andrzej Załuski rozpoczął odbudowę, ale w 1703 roku zamek ponownie zajęły wojska szwedzkie. Po zakończeniu wojny, odbudowę kontynuowali bracia Załuskiego. Obiekt uzyskał barokowy wystrój. Odnowiono Dom Duży i przebudowano skrzydło zachodnie, dostawiając do niego kaplicę. Pod koniec XVIII wieku, za czasów biskupa Krzysztofa Hilarego Szembeka, przebudowano wschodnią część i budynek bramny, nadając mu klasycystyczną formę.
W czasie wojen napoleońskich zamek został zniszczony i zamieniony w lazaret. Po wycofaniu się Napoleona, był wykorzystywany jako szpital przez wojska
Widok na zamek od wschodu, fot. ZeroJeden, VI 2005
rosyjskie. Odnowiony przez biskupa Adama Michała Prażmowskiego w latach 1817-30. W latach Królestwa Kongresowego częstymi gośćmi byli członkowie rodziny carskiej. Po pożarze w 1841 roku, rezydencja została zaadaptowana na siedziby urzędów. W roku 1866 nastąpiła konfiskata majątków kościelnych.
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku na zamku ponownie umieszczono siedzibę powiatu. W czasie II wojny światowej, komnaty wykorzystywano jako miejsce spędzania urlopu przez niemieckich oficerów. Dla ich wygody podwyższono skrzydło wschodnie. W 1945 roku zamek częściowo spłonął.
Po wojnie nadal służył urzędom powiatowym. W 1974 roku podjęto decyzję o przeznaczeniu zamku na Dom Polonii. Prace trwały do 1989 roku. Podczas badań archeologicznych odkryto warstwy kulturowe sięgające wczesnego średniowiecza. Obecnie właścicielem Domu Polonii jest Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”.
Zamek w Pułtusku, poddany wielokrotnym przebudowom, przybrał formę zwartej budowli w kształcie podkowy otwartej od południa. Po ostatnim remoncie
Zamek na widokówce z 1905 roku
nad zamkiem góruje stylizowana wieża, a wejście prowadzi po odnowionym moście. Najstarsze gotyckie fragmenty, tzw. Dom Małego, kryje obecne skrzydło zachodnie. Z zamku zachowała się kaplica i podziemia.
Włącz 3D
Pułtusku, u ujścia rzeki Pełty do Narwi, już we wczesnym średniowieczu istniała osada handlowa. 
