Zamek w Ojcowie

amek w Ojcowie został wzniesiony przez Kazimierza Wielkiego, a podanie mówi, że nazwa castrum Oczec powstała na cześć jego ojca Władysława Łokietka, który w pobliżu Ojcowa znalazł niegdyś ukrycie przed wrogimi wojskami. Ścisłe datowanie nie jest możliwe, jednak można założyć, że zamek powstał pomiędzy 1354 rokiem, kiedy król otrzymał od biskupstwa krakowskiego te ziemie, a 1370 rokiem, kiedy miał tu już siedzibę burgrabia Zaklika. Pierwotnie zamek składał się z ośmiobocznej wieży ostatecznej obrony posadowionej na skałach górujących ponad pozostałą częścią wzgórza, obwodu murów obiegających nieregularnie wzgórze po jego krawędzi oraz z czworobocznej wieży bramnej dostawionej do skał u stóp donżonu. Dom mieszkalny wzniesiono wzdłuż wschodniego odcinka obwodowych murów. Cypel odcięto od reszty wzniesienia głębokim przekopem, nad którym przerzucono zwodzony most. Kazimierz Wielki utworzył w Ojcowie starostwo, pierwszym znanym starostą był Jan z Korzkwi pod koniec XIV wieku.

W 1400 roku zamek został zastawiony przez Władysława Jagiełłę. Kolejnymi starostami byli przedstawiciele wielu zamożnych rodów, między innymi Szafrańcowie, Bonerowie, Myszkowscy i Korycińscy. O pracach budowlanych czy remontach za ich panowania nie ma informacji, prawdopodobnie jednak musiały być jakieś prowadzone, skoro dopiero w 1620 roku odnotowany jest zły stan 

Widok z lotu ptaka, fot. ZeroJeden, V 2020

zamku. Prawdopodobnie nie był on używany do tego czasu jako stała siedziba swoich właścicieli. We wspomnianym dokumencie z 1620 roku jest mowa o podjętej przez Mikołaja Korycińskiego odbudowie i rozbudowie warowni. Prace trwały długo, po śmierci Mikołaja były jeszcze kontynuowane przez jego synów Ferdynanda i Stefana. W wyniku tych prac powstała okazała rezydencja z nowym domem mieszkalnym umiejscowionym na wystającym na południe w rejonie bramy wjazdowej cyplu skalnym. Budynek był podpiwniczony i miał dwie kondygnacje naziemne. Umieszczono w nim między innymi kaplicę. Na środku dziedzińca znalazła się głęboka wykuta w skale studnia.

Podczas potopu szwedzkiego najeźdźcy zajęli zamek prawdopodobnie bez walki i urządzili w nim magazyn broni i żywności. Po wycofaniu się Szwedów zamek został wyremontowany przez Stanisława Korycińskiego, a w 1676 roku starostwo ojcowskie objęli Warszyccy, a później Męcińscy i Morscy. W 1721 roku starostą był Bogusław Łubieński, później Załuscy. W 1787 roku na zamku był podejmowany Stanisław August Poniatowski, starostą wtedy, 

Widok od południa, fot. ZeroJeden, V 2000

z resztą ostatnim, był tu Teofil Załuski. Po rozbiorach Polski Pod koniec XVIII wieku zamek zaczął być zaniedbywany i popadł w ruinę, ostatecznie mieszkańcy go opuścili w 1826 roku. Gdy oddano go pod licytację zakupu dokonał Konstanty Wolicki, który kazał rozebrać znaczną część murów i budynków dla pozyskania materiału budowlanego. Kolejny właściciel, Wojciech Prendowski, nosił się wprawdzie z zamiarem odbudowy zamku, zlecając plany wykonania tych prac znanemu architektowi Franciszkowi Marii Lanciemu, ale robót restauracyjnych nawet nie rozpoczął. Dopełnił natomiast dzieła zniszczenia, gdy z gotyckich kamieni zamkowych kazał wznieść karczmę i browar. Ocalałą ośmioboczną wieżę w 1913 roku obniżono obawiając się, że dolna część murów nie wytrzyma obciążenia.

Obecnie zachowane tu są wieża bramna, wieża ośmioboczna, przyziemie murów budynku południowego oraz resztki murów obwodowych. Na dziedzińcu zachowała się także studnia. Z mostu prowadzącego do wieży bramnej zachowały się częściowo tylko kamienne filary. W wieży ośmiobocznej widać ślady schodów oraz kominka jeszcze z XIV wieku.