Polskie zamki
Aktualizacja 2025-07-11

Zamek w Ełku

 (Ełk • Lyck • Łek) 

Wzmianki
blankWycieczki (Musisz być zalogowany/a)blanktlo


zLokalizacja zamku na mapie Polskiamek w Ełku, położony na wyspie Jeziora Ełckiego, ma bogatą i złożoną historię. Pierwotnie, na tym terenie mógł istnieć jaćwieski gród, jednak brak jednoznacznych dowodów archeologicznych na to potwierdzających. Pierwsza wzmianka źródłowa o Ełku pochodzi z 1390 roku.
Pod koniec XIV wieku, w 1398 roku, komtur bałgijski Ulryk von Jungingen wzniósł na przesmyku jeziora, na terenie podbitych ziem jaćwieskich, niewielką strażnicę strzegącą wschodnich 
Zamek w Ełku
Zdjęcie lotnicze, fot. ZeroJeden, IX 2023
granic państwa zakonnego. Początkowo była to budowla drewniana, którą w latach 1406-1408 przekształcono w murowaną wieżę obronno-mieszkalną. Wieża miała cztery kondygnacje, wzniesiona została na kamiennym fundamencie na planie prostokąta o wymiarach 12x16m. Parter i pierwsze piętro zbudowano z kamienia i cegły, wyższe kondygnacje tylko z cegły. Wieżę od reszty wyspy oddzielono fosą. Połączenie z brzegami jeziora zapewniały dwa długie drewniane mosty.
Po bitwie pod Grunwaldem (1410) ełcką strażnicę zajęły wojska polskie, a w 1415 roku zakonni zaciężnicy zastawili ją na pewien czas księciu mazowieckiemu. Po pokoju melneńskim (1422) Krzyżacy postanowili skolonizować tereny wokół zamku, wydając w 1425 roku akt lokacyjny dla wsi czynszowej.
W czasie wojny trzynastoletniej (1454-1466) zamek ełcki został zniszczony. Pod koniec XV wieku nastąpiła jego odbudowa i rozbudowa, w wyniku której warownia została przekształcona w rezydencję. Do wieży dobudowano ryzalit od północy. Na drugim piętrze wieży powstała reprezentacyjna 
Zamek w Ełku
Zamek w Ełku na zdjęciu z 1939 roku
sala. W jednym z pomieszczeń wieży umieszczono zamkową kaplicę. Rozbudowane zostało zamkowe podzamcze. Wzniesiono dwukondygnacyjny murowany budynek, a pozostała zabudowa gospodarcza nadal była drewniana. Na małych wysepkach zbudowano wieże obronne strzegące mostów prowadzących na wyspę.
W roku 1520 wojska mazowieckie próbowały zdobyć zamek, jednak atak zakończył się niepowodzeniem.
Po sekularyzacji państwa zakonnego w 1525 roku, zamek stał się siedzibą książęcego starosty. Dotychczasowe komturie i wójtostwa zakonne uległy przemianowaniu na starostwa. W Ełku utworzono starostwo, z siedzibą w tutejszym zamku. Nowe funkcje spowodowały, że dawna krzyżacka warownia zupełnie utraciła cechy obronne i została przekształcona w pałac. Na początku XVII w. budynek zamku powiększono o 1/3. Obniżono go o około 2m i nakryto nowym dachem ze schodkowymi szczytami. Od południa dostawiono do budynku loggię. Zmieniono także wygląd wyspy, którą powiększono o sąsiednie wysepki i płycizny. 
Zamek w Ełku
Widok od południowego-zachodu na dawną wyspę zamkową, fot. ZeroJeden, IV 2007
Wzdłuż jej płn. i wsch. brzegu postawiono murowane budynki gospodarcze połączone murem obwodowym ze strzelnicami. Na wyspę prowadziły dwa zwodzone mosty z dwoma strażnicami i bramami.
W swoich murach gościł też zamek tak dostojnych gości jak car rosyjski Aleksander I i marszałek napoleoński Ney. Mieściły się w nim również władze sądowe: Urząd Sprawiedliwości (1751), Powiatowa Komisja Sprawiedliwości (1782), Sąd Powiatowy i Grodzki (1818), Sądu Krajowy i Powiatowy (1879). Z zamkiem związana jest również legenda, jakoby łączył się z miastem za pomocą podziemnego tunelu, wiodącego pod dnem jeziora do pobliskiego kościoła.
Na początku XIX wieku zamek przestał być siedzibą władz. Rozebrano mur obronny, zmianie uległ 
Zamek w Ełku
Widok od południowego-zachodu, fot. ZeroJeden, IV 2007
układ zamkowej zabudowy ze zwartego na liniowy usytuowany wzdłuż drogi przebiegającej przez wyspę i łączącej oba brzegi jeziora. W 1815 roku zamek stał się siedzibą sądu. Niestety w 1833 roku budynek spłonął. Nową siedzibę sądu wybudowano w mieście, a niszczejący zamek postanowiono zaadaptować na więzienie. W 1888 r. w miejscu dawnego średniowiecznego budynku na podzamczu zbudowano gmach więzienia. Wyremontowany został także budynek zamku. Obniżono go o 1m i nakryto nowym dachem. Zasypano dawną fosę, a całość otoczono murem z wieżyczkami strażniczymi.
W ogrodzie przyzamkowym postawiono w XIX wieku więzienie. Funkcje więzienne pełnił ełcki zamek również po II wojnie światowej, do 1970 roku, a następnie do 1976.
W latach 80-tych XX wieku rozpoczęto remont zamku w Ełku celem przekształcenia go w muzeum. Brak środków spowodował przerwanie prac.
Wyspa zamkowa, kiedyś połączona z lądem za pomocą wciąganych drewnianych mostów, łączy się teraz z zachodnim brzegiem jeziora przez usypaną pod koniec 
Zamek w Ełku
Panorama miasta z 1684 roku według Christopha Johanna Hartknocha
XIX wieku groblę, a z miastem - wymurowanym na początku XX wieku mostem.
W roku 2010 zamkowe zabudowania sprzedano prywatnemu inwestorowi. Po rewitalizacji Zamkowa Wyspa ma pełnić funkcje hotelarsko-rekreacyjne. Planowane jest odtworzenie fosy i mostu oraz dziedzińca przed zamkiem.








Serwis wykorzystuje technologi? cookie w celu uprzyjemnienia u?ytkowania.