Zamek w Pakości

ierwszy gród w Pakości istniał już w 1259 roku, jednak znajdował się w innym miejscu niż późniejszy zamek. Od 1325 roku dobra były własnością Leszczyców, którzy wznieśli tu pierwszą warownię murowaną. Badacze określają różnie okres budowy. Czesław Sikorski, który przeprowadzał w klasztorze badania podczas remontu w latach 1985-1987 ocenia, że zamek powstał w trzecim dziesięcioleciu XIV wieku, a wzniósł go starosta bydgoski Bogumił Leszczyc. Leszek Kajzer jednak uważa, że zamek powstał nieco później. 

Zamek w Pakości na rysunku z lat 1925-30

Pierwotnie ceglane mury obwodowe na planie kwadratu obejmowały całkowicie drewnianą zabudowę wewnętrzną.

Pierwszej rozbudowy dokonano jeszcze przed końcem XIV wieku, kiedy to wzniesiono murowane skrzydła przy murze południowym i wschodnim. W pierwszej połowie XV wieku dobudowano wieżę bramną wysuniętą z muru zachodniego. Jej budowę przypisuje się Tomaszowi z Kościelca. Podczas kolejnej rozbudowy, w drugiej połowie XV wieku, dostawiono skrzydło zachodnie, a w XVI wieku do zewnętrznej ściany północnego muru dostawiono pałac.

W 1610 roku właścicielami dóbr pakoskich zostali Działyńscy, którzy od 1628 roku zaczęli zakładać tu <>kalwarię. W 1631 roku zamek został zamieniony na klasztor reformatów przez Michała, Pawła i Kaspra Działyńskich. Przebudowa przebiegała etapami, a zakończyła się w 1680 roku, kiedy rozebrano pałac z XVI wieku. Kolejnej przebudowy dokonano w związku z przeprowadzanym remontem w latach 1755-1769.

Kiedy tereny dostały się w ręce pruskie władze przeprowadziły kasatę dóbr zakonu, budowla przeszła w ręce zakonne ponownie w latach siedemdziesiątych 

Zamek na zdjęciu lotniczym, fot. ZeroJeden, IV 2023

XX wieku, tym razem - franciszkańskie. W latach 1985-1987 przeprowadzili oni remont, który Czesław Sikorski wykorzystał do przeprowadzenia wspomnianych badań archeologicznych. Niestety remontując zamek nie zatroszczono się o jego wartości zabytkowe i większość murów gotyckich i nawarstwień z kolejnych przebudów została zniszczona.

Najlepiej zachowaną pozostałością średniowiecznego zamku jest wieża bramna - obecnie kaplica kościelna.