i erwotnie istniała na przesmyku między jeziorami Małym i Wielkim drewniana strażnica wzniesiona przez Krzyżaków, otoczona wałem i fosą. Po spaleniu przez Litwinów w XIV wieku na jej miejscu Zakon przystąpił do wznoszenia murowanego zamku. O ile sam zamek nie był zbyt obszerny to posiadał znaczne przedzamcze na którym znajdowała się większość zabudowań gospodarczych. Przedzamcze także na wypadek wojny miało być schronieniem dla mieszkańców osady. Założenie
|
Plan zamku w Szczytnie z 1920 roku |
|
miało plan zbliżony do kwadratu o boku około 40 metrów a w jednym z narożników wzniesiono czworoboczną wieżę. Całość wraz z przedzamczem otaczał mur obronny oraz głęboka fosa. Zamek należał do komturstwa elbląskiego i był siedzibą prokuratorów. W czasie wojny Polski z Zakonem został zajęty przez wojska polskie i na krótko został przez króla przekazany księciu mazowieckiemu. Z wojny tej wyszedł lekko uszkodzony. Na mocy pokoju toruńskiego zawartego w 1466 roku znalazł się w granicach Prus i do 1525 roku podlegał komturom pasłęckim. Po sekularyzacji Prus stał się siedzibą starosty, a potem, na życzenie księcia Jerzego Fryderyka, pełnił rolę zameczku myśliwskiego. W celach adaptacji w latach 1579-1581 dokonano przebudowy zamku zmieniając jego charakter na reprezentacyjny. Od połowy XVII wieku zamek zaczął podupadać i został opuszczony. Ruinę pogłębiły władze miejskie, które postanowiły sprzedać mieszkańcom Szczytna cegłę z murów zamku pod budowę mieszkań. Rozebrano wtedy wieżę i jedno ze skrzydeł zamku - od strony
|
Widok z lotu ptaka od północy, fot. ZeroJeden, IX 2012 |
|
przedzamcza - oraz mury obronne. Prawdopodobnie także wtedy rozebrano górne kondygnacje pozostałych skrzydeł. W 1928 roku w związku z przekazaniem opuszczonej ruiny na muzeum regionalne odremontowano zachowane trzy skrzydła. W czasie prac archeologicznych w 1969 roku odkryto fundamenty skrzydła południowo-wschodniego z przejazdem na dziedziniec wewnętrzny od strony przedzamcza. Trzy istniejące skrzydła oraz wysoka kwadratowa wieża zwana Wieżą Juranda po wojnie z braku użytkownika popadały w ruinę. Obecnie w odbudowanych budynkach mieszczą się urzędy oraz Oddział Muzeum Warmii i Mazur, w której znalazły miejsce ekspozycje sztuki ludowej oraz historii zamku i regionu. Na zamku działa Bractwo Miecza i Kuszy. |