amek w Raciborzu, położony nad Odrą na wyspie zwanej Ostrogiem, ma długą i bogatą historię, sięgającą IX wieku. W kronice Geografa Bawarskiego z 845 roku Racibórz wymieniany jest jako jeden z pięciu grodów plemienia Golęszyców. Ze względu na swoje strategiczne położenie na skrzyżowaniu szlaków handlowych, po przyłączeniu do piastowskiej Polski pełnił funkcję strażnicy granicznej i siedziby kasztelani.
Po rozbiciu dzielnicowym Racibórz stał się siedzibą księcia Mieszka Plątonogiego. Jednocześnie, na lewym brzegu Odry, zaczęła rozwijać się osada, która około 1217 roku uzyskała prawa miejskie. Po śmierci Władysława Opolskiego w 1281 roku i podziale
Plan zamku w Raciborzu według 'Katalogu Zabytków Sztuki' [źródło]
jego księstwa, Racibórz stał się oddzielnym księstwem rządzonym przez Przemysława. To właśnie wtedy stary gród piastowski został przebudowany na murowany zamek książęcy. Zamek ten, w odróżnieniu od innych śląskich zamków średniowiecznych, miał charakter bardziej rezydencjonalny niż obronny. Otaczały go drewniano-ziemne umocnienia, nie posiadał też wieży typu donżon.
W 1336 roku, po śmierci księcia raciborskiego Leszka, syna Przemysława, zamek przeszedł w ręce książąt opawskich z rodu Przemyślidów. Z siedziby książęcej stał się siedzibą burgrabiego i wójta. Pod koniec XV wieku nowi właściciele przystąpili do przebudowy zamku, zastępując stare wały ceglanymi murami z basztami łupniowymi. Zamek miał cztery skrzydła otaczające dziedziniec o nieregularnym kształcie. W latach 1521-32 Racibórz krótko należał do Piastów opolskich. Po bezpotomnej śmierci ostatniego z nich, Jana Dobrego, stał się domeną cesarską Habsburgów. Zarządzający majątkiem margrabia Jerzy z Karniowa zbudował w pomieszczeniach zamkowych browar, co spowodowało spadek znaczenia zamku.
W 1609 roku hrabia Jerzy Oppersdorff wykupił od cesarza zaniedbany zamek i przystąpił do jego odbudowy. W tym okresie powstały arkadowe krużganki w skrzydle północno-wschodnim. Kolejna przebudowa miała miejsce po pożarze w 1637 roku, który zniszczył budynek bramny i przylegającą do niego kaplicę. Podczas odbudowy rozbudowano także skrzydło południowe.
Po Oppersdorffach
Zdjęcie lotnicze, fot. ZeroJeden, VI 2019
zamek należał do wielu rodów i, zaniedbywany, ulegał dalszej degradacji. W 1791 roku dobra raciborskie zostały skonfiskowane przez króla pruskiego. W 1821 roku objął je langraf heski Amadeusz von Hessen-Rothenburg, a po nim jego siostrzeniec książę Wiktor Hohenlohe-Waldenburg Schillingfürst. Książę Wiktor, mianowany w 1840 roku księciem raciborskim, na swoją siedzibę wybrał przebudowany zespół klasztorny cystersów w Rudach. Zamek w Raciborzu pełnił wówczas jedynie funkcje gospodarcze, a po kolejnym pożarze w 1858 roku znajdujący się na jego terenie browar rozbudowano, dominując cały kompleks zamkowy. Odbudowanej po licznych przebudowach kaplicy nadano neogotycki wygląd.
W takim stanie zamek dotrwał do 1945 roku, kiedy to żołnierze Armii Czerwonej spalili budynek bramny i skrzydło wschodnie. Po wojnie udało się odbudować jedynie budynek bramny, natomiast zniszczone skrzydło zamkowe rozebrano.
W 1984 roku powstał Obywatelski Komitet Odbudowy, którego celem stała się odbudowa zamkowych ruin. Dzięki przeprowadzonym
Zdjęcie lotnicze, fot. ZeroJeden, VI 2019
pracom wyremontowano skrzydło mieszkalne i zrekonstruowano część krużganków. Przystąpiono również do odbudowy kaplicy, będącej jedynym fragmentem pierwotnego zamku. Ta gotycka kaplica z XIII wieku, nazywana ""perłą śląskiego gotyku"", jest wotum dziękczynnym biskupa wrocławskiego Tomasza II, który w ten sposób podziękował księciu Przemysławowi I za udzielenie mu schronienia w czasie zatargu z księciem Henrykiem IV Probusem.