Zamek w Rabsztynie

 ile XV wiek obfituje we wzmianki o zamku rabsztyńsim, o tyle wcześniejsze dzieje warowni są trudne do ustalenia. Jan Długosz wspomina o powstałym z inicjatywy Kazimierza Wielkiego zamku w Olkuszu. Ponieważ nie doszukano się innych dokumentów o olkuskim zamku, niektórzy historycy identyfikowali tę wzmiankę właśnie z Rabsztynem, jednak w 2001 roku w samym Olkuszu natrafiono podczas prac budowlanych na fragment grubego średniowiecznego muru z bramą, co wprowadziło nowe wątpliwości.

Przyjmuje się, że pierwsze zabudowania i umocnienia drewniano-ziemne powstały tu w końcu XIII wieku, natomiast zamek powstał w XIV wieku. Zajmował on tylko najwyższą część wzniesienia na skale, tu mieściła się wysoka cylindryczna wieża, a po krawędzi skały biegł mur obwodowy. Pierwsza pewna wzmianka pochodzi z 1396 roku, wymienia ona kapelana 

Południowe skrzydło, fot. ZeroJeden, V 2005

kaplicy zamkowej. Zamek był wtedy w posiadaniu Spytka z Melsztyna, a na własności rodu Melsztyńskich pozostawał do 1441 roku, został wtedy za sprzeniewierzenie się królowi skonfiskowany i jako wiano Jadwigi z Książa przeszedł w ręce Andrzeja Tęczyńskiego z rodu Toporczyków. W 1442 roku na polecenie króla Andrzej Tęczyński miał wzmocnić zamek. Po śmierci Andrzeja jego syn przyjął nazwisko od rabsztyńskiej siedziby. Kiedy w 1509 roku wygasła rabsztyńska linia tego rodu zamek znalazł się w rękach Bonerów, którzy przez trzy pokolenia sprawowali urząd starostów rabsztyńskich.

Kolejnym starostą został w 1592 roku Mikołaj Wolski, a potem marszałek wielki koronny Zygmunt Myszkowski. Prawdopodobnie to on w początkach XVII wieku rozbudował rabsztyńską twierdzę na renesansową rezydencję, która częściowo zatraciła charakter obronny. U podnóża zamku górnego powstał zamek dolny z trójskrzydłowym pałacem o dwóch kondygnacjach, w którym było 40 pokoi. Całość oddzielona była od reszty wzgórza głęboką fosą, nad którą przerzucono od południa most na filarach. Most 

Południowy odcinek muru obwodowego, fot. ZeroJeden, V 2005

prowadziła do podpiwniczonej wieży bramnej, której resztki zachowały się do dziś.

W czasie potopu szwedzkiego wycofujące się wojska najeźdźcy splądrowały i zniszczyły zamek, którego już nie odbudowano. Częściowo był jeszcze używany do początków XIX wieku. W drugiej połowie XIX wieku poszukiwacze skarbów dopełnili zniszczenia wysadzając jedyną zachowaną część zamku - wieżę oraz mury zamku dolnego.