Zamek Ossolin

ierwszym znanym właścicielem tutejszych ziem był Jan herbu Topór, zwany w dokumentach Jaśkiem. Założywszy tu wieś nazwał ją Ossolinem, nazwa miała pochodzić od Osy, bohatera tutejszej tradycji. Jan przyjął nazwisko od swojej posiadłości dając początek wielkiemu rodowi Ossolińskich. Prawdopodobnie w XIV wieku wznieśli oni tutaj warownię wymienianą w XV-wiecznych dokumentach jako castrum.

Na miejscu średniowiecznego zamku w 1633 roku Jerzy Ossoliński, wojewoda sandomierski i kanclerz koronny, wzniósł według projektu Wawrzyńca Senesa renesansową rezydencję słynącą z przepychu i bogactwa. Na zamek składały się cztery wzniesione z cegły trzykondygnacjowe skrzydła mieszkalne otaczające dziedziniec. Cegłę do budowy wypalano na miejscu z gliny i lessu, a kamieniarka zamku była wykonana z piaskowca, który sprowadzono ze wsi Podole koło Opatowa. W narożnikach znajdowały się okrągłe 

fot. Kazimierz Stefański, przed 1914 rokiem

wieże, prawdopodobnie relikty wcześniejszego założenia. W narożnej wieży przy bramie wjazdowej znajdowała się kaplica. Po krawędziach wzniesienia obiegał zamek mur obwodowy, a cypel został odcięty od pozostałej części wzgórza suchą fosą, nad którą przerzucono most prowadzący na podzamcze. Całość otaczały bastionowe fortyfikacje. Budowę zakończono w 1635 roku. W okresie wojen szwedzkich zamek szczęśliwie nie podzielił losu wielu innych twierdz polskich, zniszczenia go ominęły.

W pierwszej połowie XVIII wieku zamek był już nadwerężony upływem czasu, w związku z czym ówczesny właściciel Józef Salezy Ossoliński wyremontował go i otoczył przyporami zarówno mury skrzydeł mieszkalnych jak i mur obwodowy. Możliwe, że przy tej przebudowie pozostawiono już tylko jedną wieżę.

W 1780 roku Ossolin przeszedł w ręce Ledóchowskich, zamek zaniedbywany zaczął popadać w ruinę. Około 1800 roku prawdopodobnie nie był już zamieszkały. W 1816 roku Antoni Ledóchowski kazał zniszczyć wykorzystywany jeszcze jako spichlerz i magazyn gospodarczy zamek. Po wysadzeniu w powietrze zniszczeniom oparła się tylko cylindryczna wieża, brama oraz most. W 1831 roku kolejnym właścicielem Ossolina był generał Ignacy Ledóchowski, uczestnik powstania narodowego.

Pozostałości murów stanowiły dla kolejnych właścicieli źródło pozyskiwania budulca i kamienia drogowego. Od 1901 roku właścicielem terenu z ruinami była rodzina Karskich. Michał Karski W okresie międzywojennym umieścił na terenie zamkowym gorzelnię. Podczas drugiej wojny światowej zniszczenia pochłonęły wystające jeszcze ponad ziemię 

Fotografia J.T.Pycza, Tygodnik Illustrowany 1908 ze zbiorów Biblioteki Instytutu Badań Literackich PAN

zamkowe mury, a w 1944 roku wycofujące się wojska niemieckie wysadziły w powietrze wieżę, która mogła być wykorzystana jako punkt obserwacyjny.

Obecnie są tu już tylko zarośnięte gruzy, które kryją sklepienia piwnic. Zachowała się jedna arkada mostu łączącego zamek z podzamczem, za mostem widać jeszcze resztki kolumn w miejscu gdzie stał portal bramy wjazdowej.