Klasztor w Czerwińsku nad Wisłą

lasztor w Czerwińsku nad Wisłą to jedno z najstarszych i najcenniejszych założeń sakralnych na Mazowszu, a zarazem jeden z najcenniejszych zabytków architektury romańskiej w Polsce. Został ufundowany w drugiej ćwierci XII wieku przez biskupa płockiego Aleksandra z Malonne, za zgodą i przy wsparciu książąt Bolesława Kędzierzawego i Henryka Sandomierskiego. Jego istnienie zostało potwierdzone w bulli papieża Hadriana IV z 1155 roku, co świadczy o dużym znaczeniu tej fundacji już w średniowieczu. Ze względu na częste pobyty królów jedno ze skrzydeł klasztoru było przeznaczone na cele rezydencjonalne.

Najważniejszym elementem zespołu klasztornego jest bazylika Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, która do dziś zachowała swoją romańską formę. Świątynia została wzniesiona z granitowych ciosów, według układu trójnawowego z transeptem, dwiema absydami i charakterystycznym masywem zachodnim z dwiema wieżami. Mimo wielowiekowych przebudów – m. in. gotyckich i barokowych – zachował się wyjątkowy charakter romańskiej architektury, widoczny zarówno w bryle budowli, jak i w detalach kamieniarskich, takich jak portale czy kolumienki.

Klasztor nie tylko pełnił funkcję duchową, lecz był również 

fot. ZeroJeden, VI 2003

istotnym ośrodkiem życia społecznego – prowadził działalność edukacyjną, charytatywną i kulturalną. W 1410 roku zatrzymał się tu Władysław Jagiełło, modląc się przed wyprawą na Krzyżaków. Po zwycięskiej bitwie pod Grunwaldem monarcha przekazał klasztorowi swoje dziękczynne wota. To wydarzenie silnie wpisało się w lokalną tradycję i wciąż stanowi ważny punkt odniesienia dla pielgrzymów.

Wnętrze bazyliki kryje bogaty wystrój, w którym dominuje barokowy ołtarz główny z obrazem Matki Boskiej Pocieszenia – cudownym wizerunkiem z początku XVII wieku, ukoronowanym w 1970 roku. W świątyni znajdują się także inne relikwie, m. in. św. Barbary, a także cenne freski oraz elementy gotyckiego i barokowego wyposażenia.

Dzieje klasztoru naznaczone były trudnymi momentami. W wyniku kasaty w 1819 roku wspólnota została rozwiązana, a budynki ulegały stopniowej degradacji. Nowe życie klasztorowi przywrócili salezjanie, którzy przejęli opiekę nad nim w 1923 roku i rozpoczęli kompleksową renowację. W 1967 roku papież Paweł VI nadał świątyni 

fot. ZeroJeden, III 2012

tytuł bazyliki mniejszej, podkreślając jej wyjątkowe znaczenie duchowe i kulturowe. W 2021 roku kompleks został wpisany na listę Pomników Historii.

Położony malowniczo na wysokiej skarpie nad Wisłą, klasztor w Czerwińsku nad Wisłą jest dziś ważnym miejscem pielgrzymkowym i celem wycieczek turystycznych. Otoczony starym ogrodem i dawnymi zabudowaniami klasztornymi, zachwyca spokojem i monumentalnością. W jego murach działa również muzeum misyjne, a liczne wydarzenia religijne i kulturalne sprawiają, że klasztor wciąż tętni życiem, będąc równocześnie świadkiem i strażnikiem niemal dziewięciu wieków historii Mazowsza.