Zamek w Bolkowie

Nie myślimy zapuszczać się w czasy przedhistoryczne, choć z obowiązku kronikarskiego przemilczeć nie możemy, że według podania ten zamek już w r. 807 po Chrystusie pogański książę Bolek miał pobudować. Nam się zdaje rzeczą prawdopodobniejsza, że jest on jedna z twierdz pobudowanych przez króla Bolesława Chrobrego ok. r. 1018 na zachodzie państwa ku zabezpieczeniu granic przeciw nieprzyjaciołom kraju.

Położenie zamku bardzo jest piękne. Z jednej strony roztacza się widok na dolinę jaworska z niezbyt odległymi zwaliskami zamku Świnki (Schweinhaus), a z drugiej na zamek Nimmersatt (po polsku tyle co Nienasyceniec), również w dolinie leżący. Niegdyś był ten zamek dwoma murami obwiedziony, z których zewnętrzny łączył się z murem miasta. Na wielkim podwórcu zamkowym znajduje się w skale wykuta, podobno 74 łokcie głęboka cysterna, w którą śnieg i deszcz zbierano, dziś

prawie zupełnie zasypana. Ze szczątków dawnej świetności wzmianki godna wieża głodowa, ok. 150 stóp dawniej wysoka, niegdyś więzienie dla przestępców. W r. 1813 w czasie wojen napoleońskich żołnierze rosyjscy sprzymierzeni z Prusami, załoga w Śląsku stojący, ulegając zapewne ciekawości, a może aby do skarbów się dostać, zrobili wyłom w wieży. Wynikiem tych poszukiwań było znalezienie wielkiej liczby kości ludzkich, a przeważnie szkieletów kobiecych, które naprzeciw wejścia do zamku pogrzebano.

Roku 1165 wyrestaurował zamek książę Bolesław Wysoki, syn Władysława Wygnańca, a wnuk jego Henryk II Pobożny dał go w lenność Henrykowi von Rychenbach, zmarłemu r. 1244. I tu, jak wszędzie, dali się we znaki Tatarzy przy swym pamiętnym najściu na Śląsk r. 1241. Rozhukana czerń spaliła osadę Gaj, dzisiejsze miasteczko Bolkenhain, i wycięła ludność w pień, a co ręka ludzka zaczęła, tego przypadek dokończył, bo pożar udzielił się zamkowi i zamienił go w wielkiej części w perzynę. Syn Henryka II, wyrodny Bolesław Łysy nie tknął się restauracji i tak z najazdu tatarskiego ocalałe mury chyliły się z wolna ku upadkowi. [...] Dopiero książę świdnicki Bolko I kazał r. 1292 opustoszały zamek z gruntu przebudować, przeznaczając go na twierdzę przeciw Czechom. Musiał zamek ten być bardzo warownym, kiedy Bolko do niego przeniósł skarbiec książęcy z Świdnicy. [...]

Książę Bolko II umarł bezdzietnie dnia 4 lipca 1368 r., zapisawszy księstwo świdnicko-jaworskie siostrzenicy swej Annie, żonie króla czeskiego Karola I, później słynnego cesarza niemieckiego Karola TV. [...] Po śmierci księżny Agnieszki dnia 6 lipca 1392 zajął syn Karola IV i Anny król czeski Wacław księstwo świdnicko-jaworskie, a z nim i Bolkenhain. Wonczas to wywieźli na rozkaz jego komisarze czescy skarbiec książąt świdnickich do Pragi.

W r. 1428 podeszli husyci pod Bolkenhain, a skoro załoga o połączeniu się z nimi przeciw cesarzowi Zygmuntowi ani słuchać nie chciała, przystąpili do oblężenia i zdobywszy 29 sierpnia tegoż roku miasto i zamek zburzyli je. Burgrabia Nikisch z Warnsdorf nakłonił r. 1463 mieszkańców miasta do połączenia się z nim przeciw królowi Jerzemu Podiebradowi. Podiebrad nadciągnął z wojskiem, złożył z urzędu zdradzieckiego burgrabiego a osadził w miejsce jego Czecha Jana Czyrnę, z tym rozkazem, ażeby zamek zawsze dla korony czeskiej otworem trzymał. Czyrna jednakże, ówczesnym zwyczajem, oddał się rozbojom zamiast być stróżem bezpieczeństwa publicznego. Miasta więc Wrocław, Świdnica i Jawor połączyły się r, 1468, obiegły zamek, aby Czyrnę za różne krzywdy kupcom z towarami podróżującym wyrządzane ukarać. Po ośmiodniowym oblężeniu zdobyto dnia 23 czerwca 1468 zamek, a Czyrnę powieszono.

Skoro potrzeba trzymania stałego zaciężnego wojska ustała, zniósł takowe król czeski Władysław II Jagiellończyk, następca Macieja Podiebrada, syna Jerzego. Mimo to różne oddziały pozajmowały obronne zamki i oparty się rozkazowi powrotu do Czech, Z ramienia Czech wyznaczony starosta Śląska księże Kaźmirz na Cieszynie, ustąpienie wojska z zamku Bolka i innych twierdz okupił zapłatą 39 000 złotych czerwonych, bo nie był dość silny, żeby żądania swe mógł skutecznie orężem poprzeć, a rozkaz królewski niewiele znaczył u rozhukanego żołdactwa.

Cesarz Ferdynand I zniósł charakter lenniczy zamku i sprzedał go za 3200 florenów biskupowi wrocławskiemu Jakubowi Salza. Od Salzów dostał się do rodziny Zedlitzów. Podczas 30-letniej wojny zajęli go Szwedzi pod gen. Hittenbergiem r. 1644 i trzymali go do r. 1650, mimo pokoju westfalskiego zawartego r. 1648, po czym znów w posiadanie Zedlitzów powrócił.

Ostatnie posiedzicielki, cztery siostry z rodziny Zedlitzów, wydzierżawiły, a potem sprzedały go 1703 r. klasztorowi cystersów w Grussau z warunkiem wykupu Do sekularyzacji klasztorów w Prusach, tj. do r. 1810, pozostawał zamek w ręku klasztoru, po czym państwo go na swa własność zagarnęło. Od czasu już, gdy klasztor go posiadał, zaniechano wszelkich restauracyj, tak że obecnie ku upadkowi zupełnie się chyli. Burza, która 16października 1814 r. szalałaś wielkie szkody wyrządziła, przyspieszyła bardzo zniszczenie.